In samenwerking met het Belgische Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen bestudeert zijn team bacteriële infecties en antibioticarestistentie. Ze installeren en trainen ook andere diagnostische laboratoria in Benin om bacteriële infecties en antibioticaresistentie op te sporen. Dankzij deze tests kunnen artsen efficiënter antibiotica voorschrijven en zo infecties en antimicrobiële resistentie op grotere schaal helpen bestrijden. Deze wetenschappelijke samenwerking tussen België en Benin wordt gesteund door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking.
Professor Affolabi’s onderzoek in Benin
Volgens een recente internationale studie sterven jaarlijks meer dan een miljoen mensen aan antibioticaresistentie, voornamelijk in Sub-Sahara Afrika. Daarom is wetenschappelijk onderzoek én internationale kennisdeling levensbelangrijk. Zo werkt het Belgische Instituut voor Tropische Geneeskunde samen met het Referentie Laboratorium voor Mycobacteriën (LRM) in Benin, een partnerschap dat gefinancierd wordt door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking.
Dokter Dissou Affolabi, professor microbiologie aan de Universiteit van Abomey-Calavi, staat aan het hoofd van dat laboratorium in Cotonou, Benin. Zijn team onderzoekt bacteriële infecties en antibioticaresistentie. Daarnaast installeren en trainen ze ook diagnostische laboratoria in Beninse ziekenhuizen om bacteriële infecties bij patiënten vast te stellen, alsook hun gevoeligheid voor en resistentie aan antibiotica te bepalen. Via deze antimicrobiële gevoeligheidstesten kunnen artsen beslissen welk soort antibioticum het meest werkzaam is tegen de aanwezige bacteriële infecties. Zo kunnen ze zowel infecties als resistentie op grotere schaal detecteren, wat talloze mensenlevens kan redden.
Antibioticaresistentie als wereldwijd gezondheidsrisico
Antibiotica bestaan al honderd jaar en hebben miljoenen levens gered door schadelijke bacteriën te doden. Antibioticaresistentie – ook wel antimicrobiële resistentie (AMR) genoemd – is echter een wereldwijd volksgezondheidsrisico. Door het wijdverspreide gebruik van antibiotica worden bacteriën steeds vaker blootgesteld aan antibiotica, waardoor ze stilaan een resistentie opbouwen.
Bacteriën zijn namelijk levende wezens en vechten om in leven te blijven. Om dit te doen, transformeren bacteriën zichzelf door hun fysiologische en chemische samenstelling te veranderen. Zo proberen ze antibiotica ondoeltreffend te maken, een proces dat bekend staat als antimicrobiële resistentie. Mensen ontwikkelen vervolgens immuniteit voor antibiotica, wat hen kwetsbaarder maakt voor infectieziekten. Dit is een ernstig probleem omdat er vrijwel geen nieuwe antibiotica ontwikkeld en getest worden.
Deze antimicrobiële resistentie beperkt zich echter niet tot Benin of het Afrikaanse continent, maar is ook een probleem voor België en de rest van de wereld. Daarom zijn internationale partnerschappen tussen medische instellingen, zoals tussen België en Benin, cruciaal. Zo kunnen landen aan kennisdeling doen en globale oplossingen vinden voor deze problematiek.
Om deze resistentie te bestrijden, gebruiken zorgverleners microscopie en kweek om het specifieke micro-organisme te identificeren dat de infectie veroorzaakt. Antimicrobiële gevoeligheidstesten worden dan gebruikt om te bepalen welk antibioticum het meest werkzaam zal zijn in de bestrijding van de aanwezige bacterie, en dus de behandeling van de infectie.
Helaas zijn de apparatuur en infrastructuur die nodig zijn om dit laboratoriumwerk uit te voeren erg duur en dus vaak niet beschikbaar. Bovendien zijn er haast geen gezondheidswerkers opgeleid om dit werk te doen. Dit beperkt de toegang tot effectieve behandelingen op plaatsen waar de middelen beperkt zijn en de noden hoog. Dit is vooral het geval in lage- en middeninkomenslanden (LMIC's) waar weinig laboratoria voor klinische bacteriologie zijn. Daarom is het werk van professor Affolabi in Benin zo belangrijk: zijn laboratoria en trainingen maken gezondheidszorg toegankelijker in de regio.
Regionaal expertisecentrum in Benin
Professor Affolabi is directeur van het Referentie Laboratorium voor Mycobacteriën in de Beninse stad Cotonou. Het laboratorium is deel van het nationale tuberculoseprogramma, waarvan de afdeling in Cotonou het centrale onderzoekscentrum is. Bovendien is het centrum sinds 2017 officieel erkend als ‘Supranationaal Referentie Laboratorium’ (SRL) door de Wereldgezondheidsorganisatie: het enige in Centraal- en West-Afrika.
Door die internationale erkenning dient het Beninse instituut als regionaal expertisecentrum voor tuberculose- en AMR-onderzoek. Dokter Affolabi’s team levert niet alleen baanbrekend onderzoek, maar voorziet ook opleidingen voor lokaal gezondheidspersoneel. Daarnaast doen ze ook aan internationale kennisdeling, waaronder met België.
Samenwerking met het ITG en België
Zo werkt het Referentie Laboratorium voor Mycobacteriën van Professor Affolabi al sinds 1998 samen met het Belgische Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) . De Belgische Ontwikkelingssamenwerking steunt dit partnerschap als deel van haar samenwerkingsovereenkomst met Benin. Samen willen ze er een nationaal laboratoriumnetwerk op poten zetten om, naast de al bestaande activiteiten rond tuberculoseonderzoek, ook AMR op te sporen en te monitoren. Tegelijk werden al een honderdtal gezondheidswerkers opgeleid over de oorsprong, het belang en de risico’s van AMR.
Het doel van het project is tweevoudig. Enerzijds zullen de ziekenhuizen binnen dit laboratoriumnetwerk bijdragen aan het wereldwijde systeem van de Wereldgezondheidsorganisatie voor het monitoren van antimicrobiële resistentie en gebruik. Anderzijds bouwen ze AMR-trainingscentra uit om gezondheidspersoneel te sensibiliseren in Benin en andere West-Afrikaanse landen, zoals Burkina Faso en Guinee. Hierdoor moeten ook patiënten in afgelegen en rurale gebieden geholpen kunnen worden.
Dit partnerschap maakt het ook mogelijk om het LRM van Dr. Affolabi institutioneel te versterken. De focus ligt op diagnose en onderzoek naar tuberculose, detectie en verspreiding van resistentie, bioveiligheid, administratief beheer, kwaliteitsbeheer en referentieactiviteiten op nationaal en internationaal niveau. Bovendien heeft deze steun ook de doctoraten gefinancierd van verschillende leden van Affolabi’s team.
De samenwerking tussen Professor Affolabi’s team en het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen bevordert wetenschappelijk onderzoek rond antibioticaresistentie. Dit probleem is een van de tien grootste bedreigingen voor de globale volksgezondheid. Internationale wetenschappelijke samenwerking is dus noodzakelijk. Daarom investeert de Belgische Ontwikkelingssamenwerking in deze internationale partnerschappen en in laboratoria zoals die van Professor Affolabi in Benin, want alleen samen kunnen we de wereldwijde uitdagingen aangaan.
Als u geïnteresseerd bent in de samenwerking tussen het team van Professor Affolabi en het ITG, kunt u hier meer informatie vinden. SRL COTONOU | Laboratoire Supranational de Référence en Institute of Tropical Medicine in Antwerp | Institute of Tropical Medicine (itg.be)
