In Europa komen geen mangroves voor, maar in de (sub)tropen des te meer. In totaal zouden er nog een kleine 150.000 km² over zijn, 5 keer België. Een vijfde daarvan bevinden zich in Indonesië.
Dergelijke strand- of vloedbossen – zoals ze soms ook genoemd worden – worden vaak aangetroffen langs slibrijke lage zeekusten in de (sub)tropen. De mangrovebomen en -struiken hebben kenmerkende, ietwat grillige luchtwortels en zijn perfect aangepast aan een zoutrijk milieu.
Koolstofopslag en biodiversiteit
Hun rol is zeer divers en uiterst belangrijk voor de hele planeet. Zo herbergen ze een enorme biodiversiteit. Vissen vinden er een ideale beschutte paaiplaats, maar ook schelpdieren, vogels, insecten en zoogdieren voelen er zich thuis. Er leven ook iconische soorten zoals de rode ibis in Zuid-Amerika en de met uitsterven bedreigde Madagaskarzeearend. Mangroves bieden tevens een schat aan medicinale planten.
Mangroves slaan ook massaal veel koolstof op en vormen dus een cruciaal wapen in de strijd tegen de klimaatverstoring. Bovendien beschermen ze de kust tegen erosie en extreme weersverschijnselen zoals een storm of tsunami die door het veranderende klimaat vaker kunnen voorkomen. Ze zorgen ook voor een hogere waterkwaliteit door vervuiling weg te filteren.
Grote delen van de mangroves in Madagaskar zijn gekapt. © Louvain Coopération
Minstens 40% verdwenen
Toch blijven er vloedbossen teloorgaan. Volgens UNESCO zou tussen 1980 en 2005 40% ervan verdwenen zijn, vooral als gevolg van de ontwikkeling van kusten. Hetzelfde gaat op voor Madagaskar, een groot eiland ter hoogte van Mozambique in de Indische Oceaan. Vooral in het westen zijn nog 3000 à 4000 km² van de kusten bedekt met strandbossen. Maar op 23 jaar tijd zou al 25% van de mangroves vernietigd zijn.
De vernietiging in Madagaskar heeft vooral te maken met de klimaatverstoring en de bevolkingsdruk. Het zuiden van het eiland wordt herhaaldelijk getroffen door zware droogte. De bewoners hebben er geen andere keuze dan te migreren naar de kusten. Daar kappen ze de mangrovebossen om er aan landbouw te doen. Het hout gebruiken ze om te koken en om hun woningen te bouwen en prauwen te maken. Grote bedrijven starten er rijstteelt en kweken er garnalen.
Zonder mangroves geen vissen
Terzelfder tijd is Madagaskar sterk afhankelijk van de visvangst. En wie mangroves kapt, decimeert ook de paaiplaatsen van de vissen. Met andere woorden, de teloorgang van mangroves ondermijnt de toekomst van de vissers omdat minder en minder vissen zich nog kunnen voortplanten.
De Belgische ngo Louvain Coopération – partner van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking en verbonden aan de UCLouvain - probeert al sinds 2006 het tij te keren in Madagaskar. De ngo stelde namelijk vast dat ze onmogelijk de vissers kan vooruithelpen als de mangroves blijven verdwijnen. Daarom plant ze in de regio Menabe, samen met de bevolking, nieuwe mangroves aan of ze herstelt beschadigde stukken.
Met succes! Alleen al tussen 2017 en 2021 slaagde Louvain Coopération erin 180 hectare mangrove opnieuw aan te planten. Daarvoor werden 482.000 mangrovevruchten geplant. 2.630 bewoners werden gesensibiliseerd over de bescherming van natuurlijke hulpbronnen.
_KL.jpg)
De plaatselijke bevolking wordt zeer nauw betrokken bij het herstel van de mangroves. © Louvain Coopération
Plaatselijke bevolking nauw betrokken
De nauwe betrokkenheid van de plaatselijke bevolking vormt overduidelijk de sleutel tot het succes van het project. Alles gebeurt in samenspraak met de bewoners en ze werken actief mee. Zo verzamelen en triëren ze de vruchten waarna ze deze bij laagtij planten. Ook de kennis van sommige ouderen wordt benut.
De kust en de zee zijn onmisbaar voor het levensonderhoud van een groot deel van de bevolking. Het was dan ook nooit de bedoeling om gedeelten van de mangroves als natuurreservaat volledig af te grendelen van gebruik. Wel heeft men samen met de bevolking beslist om in bepaalde zones gedurende enkele maanden niet meer te vissen. Zo krijgen de vissen de gelegenheid om in alle rust te paaien en voor nakomelingen te zorgen.
Plaatselijke tradities worden gerespecteerd en lokale chefs zijn nauw betrokken. De lokale autoriteiten worden ondersteund om de mangroves te beheren en de beschermde zones te bewaken.
Visserscoöperatieven werden bijgebracht hoe ze de vissen kunnen verwerken tot producten met een meerwaarde. Op die manier kunnen de vissers meer verdienen en hoeven ze dus minder hout te kappen.
Krachten bundelen
Louvain Coopération is heel tevreden over de aanpak. In haar nieuwe actieprogramma 2023-2027 - gefinancierd door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking – zal ze dan ook het werk voortzetten. Ze wil ook aan de slag in Benin.
Bovendien bundelt ze haar krachten met de 3 andere Franstalige universitaire ngo’s: Eclosio van ULiège, FUCID van UNamur en ULB-Coopération. Ook deze ngo’s herstellen mangroves, meer bepaald in DR Congo, Senegal, Guinee en Togo. De samenwerking moet toelaten goede praktijken uit te wisselen en de mangroves nog doeltreffender te beschermen.
Door de mangroves te beschermen helpen we niet alleen de biodiversiteit vooruit (SDG14), we ondersteunen tevens het levensonderhoud van de vissers (SDG1) én leveren een belangrijke bijdrage aan de strijd tegen de klimaatverstoring (SDG13).
