Democratische Republiek Congo, Provincie Kwilu, Gezondheidszone Mosango
Context
Volgens het laatste bevolkings- en gezondheidsonderzoek in de DRC laat 1 op de 18 vrouwen het leven tijdens een zwangerschap (1). Een cijfer om van te duizelen!
Ze sterven als gevolg van complicaties die optreden tijdens de zwangerschap of de bevalling. Nochtans zou goede zorg, waarbij complicaties tijdig worden opgespoord door middel van professionele medische begeleiding, het leven van menige moeder kunnen redden.
Onder deze vrouwen zijn de risicogroepen jonge meisjes die voor het eerst zwanger zijn, maar ook moeders die ervan uitgaan dat hen niets kan overkomen omdat ze al zes of zelfs acht keer bevallen zijn.
Waarom gaan die toekomstige moeders of andere risicogroepen niet naar het gezondheidscentrum?
Toegankelijkheid, zowel financieel als geografisch, is hier het probleem. Denk hierbij aan afgelegen dorpen zonder telefonisch bereik waar de wegen barslecht zijn en er geen openbaar vervoer is.
Een ziekenwagen die wordt opgeroepen, moet soms een afstand afleggen die groter is dan de afstand die je moet afleggen om België te doorkruisen. Hulp komt met andere woorden vaak veel te laat…
De oplossing
Daarom heeft de ngo Memisa, een partnerorganisatie van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking, samen met de leidinggevende teams van de gezondheidszones, een alternatief vervoermiddel ontwikkeld dat het midden houdt tussen de traditionele tchipoy en de gewilde, maar onbeschikbare 4x4-ambulance. Gezien de slechte staat van de wegen, vaak nog erger gemaakt door de regelmatige regen, is onze partner tot de slotsom gekomen dat motoambulances een waardevol en zeer efficiënt alternatief zijn in gebieden waar de wegen onberijdbaar zijn.
Het heeft geen zin om te dromen; je moet rekening houden met de realiteit ter plaatse. Zo worden motorfietsen aangepast om zieken te vervoeren tussen het gezondheidscentrum en het ziekenhuis. Na verschillende denkoefeningen en testen op het terrein is Memisa erin geslaagd een motoambulance te ontwerpen die bestaat uit een gewone motorfiets met een lokaal vervaardigd verstevigd passagierszitje om de patiënt te vervoeren. Een veiligheidsgordel zorgt voor de stabiliteit van de patiënt tijdens het transport.
Bij andere motoambulances die op het terrein werden getest, waarbij de zieke liggend wordt vervoerd, is de stabiliteit tijdens het transport minder.
Maar het werkt niet !
Correctie, deze technische oplossing kan enkel werken als de gemeenschappen betrokken zijn bij de zorg voor hun ambulance.
Daarom regelt een representatief beheercomité het gebruik van de motoambulance van de gemeenschap via de gezondheidscentra.
Om de "caisse de solidarité ambulance" te vullen, betaalt elke patiënt bij zijn consultatie in het gezondheidscentrum een vaste extra bijdrage van 500 Congolese frank (ongeveer 0,25 euro). Een patiënt die met de motoambulance wordt vervoerd, betaalt 1000 Congolese frank (0,50 euro).
Op die manier wordt het transportsysteem voor noodgevallen zelfvoorzienend, kunnen de chauffeur, de brandstof, het onderhoud en kleine reparaties worden betaald en vergroot de kans dat het systeem blijft bestaan. Sociale controle moet voorkomen dat de motoambulance van de gemeenschap voor andere doeleinden wordt gebruikt.
In de mate van het mogelijke zal het initiatief dus bijdragen tot toegankelijkere zorg, zowel vanuit geografisch als financieel oogpunt
"Ik ben al eens een kind verloren op weg naar het ziekenhuis", vertelt Gode (28 jaar). "Ik was uitgeput na een tocht van 30 kilometer en toen ik aankwam in het ziekenhuis was mijn kind al dood. De verpleger had me gewaarschuwd dat de bevalling moeilijk zou zijn. Deze keer wou ik niet te voet gaan en heb ik de motoambulance opgeroepen", legt ze uit met haar baby in de armen
Resultaat
De bevolking is zeer tevreden over het systeem, dat hen tegen een betaalbare prijs een transportmiddel ter beschikking stelt in geval van nood. Natuurlijk is het even belangrijk dat de verplegers in de gezondheidscentra kwaliteitszorg toedienen en dat ze kunnen bepalen wanneer het nodig is patiënten naar het ziekenhuis te laten overbrengen.
In de gezondheidszone van Mosango, in Kwilu (voormalig Bandundu) bijvoorbeeld worden met deze alternatieve transportmiddelen jaarlijks 400 spoedevacuaties uitgevoerd en dus levens en gezinnen gered.
Succes
Het experiment dat Memisa sinds 2014 in Bandundu uitvoert, vindt steeds meer ingang in andere Congolese gezondheidszones. De aanpak maakt nu ook deel uit van het PADP-programma dat wordt uitgevoerd door Enabel, het Belgische Ontwikkelingsagentschap. Dankzij het partnerschap dat Enabel met ijzersmeden uit de stad Gemena, in de provincie Sud Ubangi, heeft opgezet en dat past in zijn programma in de sector technisch onderwijs en beroepsopleiding (EDUMOSU), kon het prototype van de motoambulance worden verbeterd.
Deze synergie tussen de twee programma’s van Enabel schept werkgelegenheid voor de lokale bevolking, brengt hen vaardigheden bij en verzekert het voortbestaan van het systeem, want de herstellingen worden ter plaatse uitgevoerd.
*In de gezondheidszone Bwamanda (met een oppervlakte van 2500 vierkante kilometer en 256 000 inwoners), waar PADP zes motoambulances ter beschikking stelt, werden tussen 1 januari 2018 en 31 oktober 2018 1250 spoedtransporten uitgevoerd, waarbij vooral moeder- en kindersterfte aanzienlijk werden teruggedrongen. 75 procent van de vervoerde patiënten zijn immers kinderen (50 procent) en vrouwen met complicaties bij de bevalling (25 procent).
Andere gezondheidszones waar Memisa of Enabel niet actief zijn en andere donoren en ontwikkelingsagentschappen zijn steeds meer gefascineerd door dit creatieve initiatief dat is afgestemd op de huidige lokale omstandigheden.
**Programme d’Appui aux Divisions Provinciales de la Santé et aux Zones de Santé van de Belgisch-Congolese samenwerking
Bron(nen)
- (1) Bevolkings- en gezondheidsonderzoek 2014-2015 voor de DRC p.211 (Frans)
- Fotoreportage Memisa België en PADP/Enabel
- Videos Memisa: Reportage 1 / Reportage 2 / Reportage 3
- Lees ook het artikel: "Rejoindre rapidement l'hôpital grâce à des moto-ambulances" (Frans)
